شاتکریت (shotcrete) به ملات یا بتن با بافت بسیار ریز گفته می شود که با فشار زیاد بر روی سطح از قبل آماده شده پاشیده شده و بر روی آن رسوب می کند. این سیستم بتن ریزی دارای حقوق مالکیت مختلفی در کشور ها است و با نام های متعددی شناخته می شود. مانند: گانکریت، نوکریت، پنوکریت، تورکریت، و بلست کریت. اما از نظر ساختار و ماهیت هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارد.
بتن شاتکریت نسبت به بتن معمولی دارای مزایایی است؛ از آنجا که بتن شاتکریت به قالب بندی کمتری نیاز دارد و برای اجرای آن تنها به یک کارگاه قابل حمل کوچک احتیاج است، از آن به وفور در سازه های بتنی جدید استفاده می شود. به واسطه قابلیت اتصال دهی عالی شاتکریت با برخی از مواد، به شدت مورد توجه استفاده کنندگان قرار گرفته است. همانند سایر انواع بتن ها، در بتن شاتکریت نیز برای جلوگیری از ترک خوردگی می بایست، عملیات فرآوری به خوبی انجام شود. برای اطمینان از داشتن سطحی مقاوم در برابر آب و هوا، عملیات خمش شاتكریت باید حداقل به مدت 14 روز پس از فرآوری آن انجام شود. بتن پاشیده شده می تواند ظرف مدت 28 روز به مقاومتی در حدود 285-550 کیلوگرم بر سانتی متر مربع برسد.
فرآیند مخلوط مرطوب در بتن شاتکریت
در این فرآیند ، قبل از آنکه تمام مواد تشکیل دهنده بتن مانند سیمان ، شن و ماسه ، سنگدانه های ریز و درشت و آب ، وارد تجهیزات شوند، با یکدیگر مخلوط خواهند شد.
پیشنهاد مطالعه: کرگیری بتن
بتن شاتکریت درفشار 7 اتمسفر و با استفاده از نازل پاشیده می شود ، به منظور افزایش سرعت کار و بهبود الگوی اجرا، هوای اضافی به درون نازل تزریق می شود. تجهیزات دیگری وجود داردکه قادرند بتن شاتکریت را با سرعت 3 تا 9 متر مکعب در ساعت بر روی سطح مورد نظر بپاشند. به علت سرعت بالا در عملیات پاشش بتن شاتکریت، بخشی از ملات به اطراف می ریزد (پرت می شود) که باید تصفیه شده، و برای استفاده مجدد برگشت داده شود. نسبت سیمان به آب در بتن بازیافتی به ماهیت و موقعیت سطحی که عملیات بتن ریزی در حال انجام است بستگی دارد. میزان پرتی بتن شاتکریت برای سطوح افقی بین 5 تا 15٪، برای سطوح شیب دار و عمودی بین 15 تا 30٪ و برای بخش های مرتفع و گوشه ها چیزی در حدود 20 تا 50٪ خواهد بود.
زمانی که از بتن سبک استفاده می شود، فرآیند مخلوط خشک ارجحیت دارد. نسبت پایین سیمان به آب در فرآیند مخلوط خشک ، منجر به مقاومت بالاتر ، خزش و انقباض کمتر و دوام بیشتر بتن شاتکریت می شود. در حالی که با استفاده از فرآیند مرطوب، عوامل جذب کننده هوا ، دوام بیشتری را برای شاتکریت تضمین می کند. با کنترل نسبت آب و سیمان در فرآیند مخلوط مرطوب مشکلی ایجاد نخواهد شد. از سوی دیگر افزایش ظرفیت در فرآیند مخلوط مرطوب باعث افزایش نرخ پاشش بتن شاتکریت می شود.
خواص و ویژگی های بتن شاتکریت
- مصرف بتن زیاد است و سنگدانه های کوچکی در بتن شاتکریت استفاده می شود
- مهمترین ویژگی شاتکریت دوام و ماندگاری بالای آن است.
- در حالیکه بتن معمولی توسط دستگاه ویبره مستحکم می شود، بتن شاتکریت با سرعت بالا به سطح برخورد می کند و سطح یکپارچه تشکیل می دهد. این فرآیند نه تنها باعث افزایش محتوای سیمان برگشتی به دستگاه می شود بلکه با ایجاد سطحی فاقد حباب های هوا بر دوام شاتکریت تاثیر می گذارد.
- روش های استفاده از بتن شاتکریت بیشتر از آنکه بر نسبت های ترکیب مواد اثر گذار باشد بر روی خصوصیات محلی که بتن استفاده می شود، اثر گذار خواهد بود.
- پنل های تست با ضخامت حدود یک متر مربع و ضخامت 75 میلی متر به عنوان نمونه، برش داده می شود.
پیشنهاد مطالعه: برش بتن
کاربردهای بتن شاتکریت
- شاتکریت در سازه های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. بخش هایی مانند سطوح عمودی یا افقی سربار با ضخامت کم، به ویژه کنج ها و قسمت های دارای انحنا، کانال ها، مخازن و پوشش تونل ها
- از بتن شاتکریت در استخرهای شنا، سازه های نگهدارنده آب و مخازن تقویت شده استفاده می شود.
- از این بتن برای پایداری سنگ های شیب دار و محافظت موقتی از سطوح تازه حفر شده استفاده می شود.
- شاتکریت ابزاری برای محافظت در برابر خوردگی طولانی مدت است و از آن در مکان هایی مانند: انبار ذغال سنگ ، مخازن نفت، اسکلت فلزی ساختمان و سایر سازه ها، استفاده می شود. همچنین از آن برای پوشش سازه های فلزی استفاده می شود تا از حریق جلوگیری کند.
- از این بتن در سازه هایی که در معرض حرارت بالایی قرار دارند، مانند پوشش نسوز کوره ، دودکش، کوره و… نیز استفاده می شود.
مزایای شاتکریت
- بتن شاتکریت این قابلیت را دارد تا از طریق یک نازل و از فاصله ای ایمن اجرا شود.
- نسبت به بتن معمولی اقتصادی تر است و به قالب ریزی کمتری احتیاج دارد.
- چسبندگی و اتصال بسیار عالی در طبیعت که باعث استحکام لایه های بتن می شود.
